Odezwa Komitetu Honorowego Obchodów Święta Narodowego Trzeciego Maja w Województwie Lubelskim

Mieszkańcy Lublina i Województwa Lubelskiego!

Rodacy!

Konstytucja uchwalona przez Sejm Wielki 3 maja 1791 roku jest w dziejach polskiego

parlamentaryzmu  oraz  myśli  polityczno-prawnej  dziełem  szczególnym  i  zarazem

wyjątkowym. Zrodzona w momencie śmiertelnego zagrożenia dla bytu państwowego

ze  strony  ościennych  mocarstw,  miała  w  zamierzeniach  gruntownie  zreformować

ustrój społeczny oraz siły zbrojne w celu skutecznego wzmocnienia Rzeczypospolitej. 

Dążenie do zachowania za wszelką cenę złotej wolności szlacheckiej i prywata części

polskich  elit  sprawiały,  że  Rzeczpospolita  stawała  się  państwem  coraz  słabszym

i  zależnym  od  sąsiadów.  Wysiłki  na  rzecz  unowocześnienia  państwa  polskiego

i  dorównania  stale  modernizującym  się  potęgom  europejskim  były  skutecznie

torpedowane  przez  sąsiadów.  Interwencje  wojskowe,  intrygi  dyplomatyczne  państw

ościennych, korupcja  polityczna skutecznie  blokowały próby reform, doprowadzając

do  pierwszego  rozbioru  Polski  w  1772  r.  Rozpoczynając  swoje  panowanie  król

Stanisław  August  planował  realizację  idei  zapoczątkowanych  przez  Collegium

Nobilium,  założonego  przez  Stanisława  Konarskiego.  Podjął  wielkie  reformy

polityczne i kulturalne,  z których udało się  zrealizować  jedynie część. Powiodły się

niektóre  próby  modernizacyjne  w  gospodarce  i  życiu  społecznym,  m.in.  komisje

dobrego porządku w miastach królewskich, powstanie wyspecjalizowanych instytucji

naukowych  i  edukacyjnych:  Szkoły  Rycerskiej,  Komisji  Edukacji  Narodowej,

Towarzystwa  do  Ksiąg  Elementarnych,  które  wykształciły  pokolenie  zdolne

do  podjęcia  wyzwań  reformatorskich.  Stworzyło  to  podstawy  do  reform  Sejmu

Wielkiego,  wprowadzanych  na  fali  ożywienia  narodowego  i  społecznego,  których

świadectwem są słowa Hugona Kołłątaja skierowane do marszałka Sejmu Stanisława

Małachowskiego:    „Człowiek  i  jego  bezpieczeństwo,  obywatel  i  jego  szczęśliwość,

Ojczyzna i jej całość  – będą jedynym prawidłem robót waszych. (…) Nie może się

nazywać ten naród swobodnym, gdzie człowiek jest nieszczęśliwym; nie może być ten

kraj  wolnym,  gdzie  człowiek  jest  niewolnikiem”.  To  na  tym  fundamencie  zebrani

wokół  króla  patrioci,  wśród  których  m.in.  byli  związani  z  Lubelszczyzną  bracia

Ignacy  Potocki  i  Stanisław  Kostka  Potocki,  działając  z  energią  i    determinacją,

doprowadzili  do  uchwalenia  Konstytucji,  którą  na  sejmikach  ziemskich  poparto 

i  zaakceptowano.  W  naszych  dziejach  Konstytucja  3  Maja  była  wyrazem  woli

odrodzenia  Rzeczypospolitej  Obojga  Narodów  i  podźwignięcia  jej  z  głębokiego

upadku. 

Konstytucja  majowa  była  nowatorskim  aktem  prawnym,  także  na  tle  zmian

politycznych  i  ideowych  zachodzących  w  Europie  oraz  w  Nowym  Świecie. 

Będąc  w  Europie  pierwszą,  a  po  amerykańskiej  drugą  w  świecie  konstytucją,

uprzedziła konstytucję francuską o kilka miesięcy. Wszystkie te  konstytucje wyrastały

z  ducha  Oświecenia  i  zawierały  w  sobie  nowoczesne  rozwiązania  ustrojowe.

Konstytucja  3  Maja  przyjmując  do  sytemu  ustrojowego  nowożytne  postulaty

trójpodziału  władzy  oraz  suwerenności  narodu  posiadała  jednak  zdecydowanie

odmienny  charakter  akcentując  tradycję  chrześcijańską  jako  fundament  narodowej

kultury i tożsamości. 

Reforma  władz,  skarbu  oraz  wojska  doprowadziła  w  krótkim  czasie  do  znacznego

wzmocnienia  sił  państwa  polskiego,  ale  okazała  się  zbyt  późna  i  wywołała

zdecydowane  reakcje  mocarstw  ościennych.  Doszło  do  przegranej  wojny  z  Rosją

w  obronie  Konstytucji,  a  w  konsekwencji  do  rozbiorów  i  likwidacji  państwa

polskiego.  Jednakże  ta  heroiczna  próba  podźwignięcia  Rzeczypospolitej  ze  słabości

pozostała  w  historii  i  tradycji  narodowej  wybitnym  przykładem  mobilizacji

szlachetnych  umysłów  i  wszystkich  sił  społecznych  Rzeczypospolitej  Obojga

Narodów dla ratowania Ojczyzny przed upadkiem i niewolą.

Przez  następne  lata  Konstytucja  3  Maja  była  symbolem  wewnętrznej  siły,  zgody 

i  jedności  narodowej.  Pamięć  o  niej  była  nośnikiem  dumy  oraz  wyrazem  dążeń

do  odzyskania  niepodległości.  W  czasie  I  wojny  światowej,  gdy  ważyły  się  losy

powrotu  Rzeczpospolitej  na  mapę  Europy,  wezwanie  do  uczczenia  rocznicy

uchwalenia  Konstytucji  3  Maja  w  roku  1916  skierował  światowej  sławy  noblista

Henryk  Sienkiewicz:  „Uczcijmy  ten  wielki  dzień  odrodzenia,  w  którym  naród,

otrząsnąwszy się z grzechów wiodących do upadku i zguby, stworzył sobie podstawy

nowego życia – dzień reform stanowczych i głębokich (…). Wielka reforma nie poszła

na marne i nie zginęła, a dzięki jej i Polska nie zginęła; gdyż tylko ciało Polski zapadło

w niewolę, natomiast odrodziła się dusza narodu i pozostała już odrodzona… a przeto

pamięta ona ów dzień; przeto święci ową rocznicę z pokolenia w pokolenie, przeto,

choć  w  niewoli,  ucisku  i  męczeństwie,  błogosławi  pamięć  Trzeciego  Maja.  I  póki

trwać  w  niej  będzie  miłość  ojczyzny  i  pragnienie  życia,  póty  go  święcić  i  czcić

nie przestanie!”.  Słowa te nabrały szczególnego znaczenia wraz z odzyskaniem przez

Polskę  niepodległości,  kiedy  to  dzień  trzeciego  maja  stał  się  świętem  państwowym,

podczas którego wspominamy i czcimy wysiłek naszych przodków, którzy budowali

i wzmacniali państwowy gmach Rzeczypospolitej. 

Dziś świętujemy 230. rocznicę uchwalenia Konstytucji 3 Maja. Nasze państwo wciąż

jeszcze  potrzebuje  wspólnego  zbiorowego  wysiłku,  potrzebuje  zgody  i  roztropności

politycznej. Dziś Rzeczpospolita jak i cały świat walczy ze skutkami gospodarczymi

i  społecznymi  niszczącej  pandemii.  Inspirowani  przykładem  twórców  i  obrońców

Konstytucji,  w  poczuciu  odpowiedzialności  i  solidarności,  wyraźmy  wdzięczność

i  nasze  wsparcie  pracownikom  służby  zdrowia  i  wszystkim  zaangażowanym

w  nieustające  wysiłki  zmierzające  do  zwalczenia  pandemii,  a  następnie  odbudowy

gospodarczej i przywrócenia funkcjonowania państwa we wszystkich wymiarach. 

Stoimy  przed  wielki  wyzwaniami  cywilizacyjnymi.  Jeśli  chcemy  zachować  byt

naszego  narodu,  zachować  nasze  narodowe  dziedzictwo,  wzbogacać  je  i  w  takiej

postaci przekazać następnym pokoleniom Polaków, musimy zachować także wierność

źródłom naszej zachodniej, chrześcijańskiej cywilizacji. Tylko wtedy będziemy mogli

cieszyć się wolnością, a godność każdego człowieka będzie szanowana.

 Komitet  Honorowy  Obchodów  Święta  3  Maja,  ze  względu  na  szczególną  sytuację

związaną  z  pandemią,  nie  może  zaapelować  o  liczny  udział  w  uroczystościach,

tym bardziej gorąco zachęcamy do tego, by przy naszych domach, w oknach naszych

mieszkań  pojawiły  się  biało-czerwone  flagi.  Niech  tegoroczne  obchody    majowego

święta w roku  ustanowionym  Rokiem Polskiej Tradycji Konstytucyjnej będą okazją

do  wzbudzenia  na  nowo  świadomości,  jak  ważnym  dobrem  jest  wolne  państwo

polskie.  Niech  ten  świąteczny  dzień  stanie  się  okazją,  by  w  rodzinnym  gronie,

przypominać dzieje naszej Ojczyzny. Przekazujmy sobie jak wielkie jest dziedzictwo

Narodu polskiego. Oddajmy hołd wszystkim, którzy przyczynili się do powstania tego

wspaniałego dzieła. Niech świętowanie 230. rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 Maja

wzmocni w nas dumę z bycia Polakami. 

Trwajmy wszyscy w szacunku i miłości do Ojczyzny!

W imieniu Komitetu Honorowego

Lech Sprawka

Wojewoda Lubelski

Lublin, maj 2021 roku